شبکههای ارتباطی، به صورتهای فنی و سخت (دیجیتال و آنالوگ چون تلفن و اینترنت) و نیز به صورت ارتباطات میانفردی و گروهی از طریق شفاهی و مکتوب بروز مییابند که نوع اول آن از زیرساختهای مهم جامعه اطلاعاتی است.
علیرغم اهمیت "شبکه ارتباطی"، کمتر به تبیین مفهومی و بهویژه تفاوت و تعامل آن با شبکه اطلاعاتی پرداخته شده است و گویا محققین این مساله مهم را مفروغ انگاشته و به اقسام و کاربردهای آنها بیشتر توجه نمودهاند و در بسیاری از موارد این دو بهجای هم نیز بهکار برده میشوند.
ارتباطات، فرایندی است که ارگانیسمها را به یکدیگر پیوند میدهد.» این ارگانیسم ممکن است به دو دوست که باهم صحبت میکنند، روزنامهها و خوانندگان آنها، کشور و خدمات پستی و سیستم تلفن آن اشاره داشته باشد.
نقش شبکههای ارتباطی در ایجاد همگرایی و یکپارچه سازی
ایجاد ارتباط در میان افراد و سامانه های مختلف حفاظتی و نظارتی از ضروریات است. بر همین اساس است که نظریه همگرایی با نظریه شبکهها وابستگی یا ارتباط نزدیکی دارد؛زیرا ارتباط، شبکهای از روابط بین سامانه ها ایجاد میکند که ساختار سیستم را دربر میگیرد. شبکهها، گروهها را به یکدیگر مربوط میکنند گروهها بر اساس قوانین مشترک، ارزشها و رفتار بههم میپیوندندو با کاهش ارتباطات، میزان تنوع در داخل سیستم ها افزایش مییابد، ساختار سیستم از هم میپاشد و عدم اعتماد یا تزلزل به وجود میآید. با افزایش ارتباط در داخل گروهها نکات مشترک افزایش بیشتری پیدا میکند، ساختارها توسعه مییابند و همگرایی و یکپارچه سازی به وجود میآید
تفاوت و تعامل شبکه اطلاعاتی و شبکه ارتباطاتی
دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک، شهرهای الکترونیک، آموزش الکترونیک و مجازی و دیگر نمودهای جامعه اطلاعاتی، همگی بر شبکههای اطلاعاتی مبتنی هستند، بلکه خود نوعی شبکه اطلاعاتی میباشند. شبکههای اطلاعاتی نیز خود بر زیرساختهای شبکههای ارتباطی بنا گذاشته شدهاند. كاربرد شبكه اينترنت توسط سازمانهاي دولتي جهت ارايه خدمات و اطلاعات به مردم، شركتها و ساير سازمانهاي دولتي يكي از تعاريف دولت الكترونيكي است.
متخصصان و كارشناسان، دولت الكترونيكي را سازماني مجازي بدون ساختمان و ديوار توصيف ميكنند كه خدمات دولتي را بدون واسطه بصورت 24 ساعته و هفت روز هفته به مشتريان ارايه ميدهد.
به عبارتي دولت الكترونيكي به مجموعه ارتباطات الكترونيكي ميان دولت، شركتها و شهروندان و كاركنان دولت كه از طريق شبكه اينترنت برقرار ميشود اطلاق ميگردد.
ارايه دسترسي الكترونيكي شهروندان به شهرداري و اماكن مختلف شهري به صورت شبانه روزي و هفت روز هفته به شيوه اي با ثبات، قابل اطمينان، امن و محرمانه شهر الكترونيكي نام دارد
با عملي شدن نظريه ايجاد شهرهاي الكترونيكي شهروندان ميتوانند از طريق اينترنت هر زمان يا هر مكان به اطلاعات و يا خدمات آموزشي، تفريحي، تجاري، اداري و بهداشتي دسترسي پيدا كنند
آموزش الكترونيكي نوع جديد از آموزش و مبتني بر فناوري است كه در آن نيازي به حضور دانشجويان در كلاسهاي برنامه ريزي شده نيست. به عبارتي اين نوع آموزش استفاده از اينترنت براي يادگيري مي باشد كه از طريق ارتباطات اينترنتي و مرورگر در هر زمان و يا مكاني مي توان به اين مقصود دست يافت
مفاد آموزشي در آموزش الكترونيكي با آموزش سنتي متفاوت است، بطوري كه در آموزش الكترونيكي 40 تا 50 درصد متن آموزشي از طريق استاد و بقيه درس از طريق همكاري و ارتباط مستمر دانشجويان تعيين و تدوين ميشود.
در برخي تعاريف آموزش الكترونيكي به سه دسته اصلي شامل: يادگيري شخصي، يادگيري جمعي و كلاسهاي مجازي تقسيم شده است.
در يادگيري شخصي، فرد رشته مورد علاقه خود را انتخاب و در اينترنت به جستجو و تحقيق در باره آن ميپردازد.
در يادگيري جمعي نيز سعي بر استفاده از ابزارهاي مختلفي چون سالنهاي تبادل نظر و گفتگوي اينترنتي است. دانشجويان به طور همزمان در اينترنت حضور يافته و در مورد موضوعات درسي و يا تمرينها و تحقيقات ارايه شده از طرف استاد به بحث و تبادل نظر ميپردازند.
از كلاسهاي مجازي به عنوان بهترين و موثرين شيوه آموزش الكترونيكي نام برده شده است. در اين روش معلم و شاگرد تصوير يكديگر را رويت و تبادل نظر ميكنند.
مزاياي آموزش الكترونيكي با توجه به افزايش قابليتهاي آن ارتقاء مييابد ولي بطور كلي ميتوان به اهم موارد آن اشاره كرد:
1- پويايي دانشجويان در حين آموزش و ترغيب به امر پژوهش و در واقع ادغام امور آموزشي و پژوهشي در يكديگر در حين فراگيري.
2-حذف مشكل استاد محوري.
3- حذف فاصله و بُعد مكان و قابل دسترس بودن اطلاعات تمامي رشتههاي علمي در حداقل زمان ممكن و در هر نقطه .
4-عدم اختصاص مطالب آموزشي به قشر خاصي و امكان استفاده عموم افراد اعم از بيكار، شاغل و ...
5- صرفه جويي در زمان و هزينه.
6-افزايش نيروي انساني مجرب و همگام با فناوري روز.
گفتني است، در مقابل مزاياي اين روش يك ايراد نيز توسط بعضي كارشناسان مطرح شده، ارتباطات اجتماعي كمتر دانشجويان در حين تحصيل است.
تجارت الكترونيكي به عنوان يكي از مباحث مهم فناوري اطلاعات و ارتباطات مورد تاكيد كارشناسان بوده و با سرعت در حال جايگزين شدن تجارت سنتي است و بسياري از كشورها بهرهمندي از آن را سرلوحه استراتژيهاي بازرگاني خود قرار دادهاند.
خريد و فروش و تبادل هر گونه كالا، خدمات و يا اطلاعات از طريق شبكههاي رايانهاي يا انجام مبادلات تجاري در يك قالب الكترونيكي، از تعاريفي است كه براي تجارت الكترونيكي بيان شده است.
در كل نظام داد و ستد الكترونيكي اولين مشخصه آن سرعت، دقت، صحت، كنترل آمار و ارقام و استفاده صحيح از فرمهاي استاندارد مربوطه بسيار حائز اهميت ميباشد و براي تصحيح اشتباهات ثبتي فرصت كوتاه است. با اين وجود كارشناسان معتقدند كه به صرف وجود برخي خطرات نمي توان از كارايي بالا و دستاوردهاي مهم اقتصادي تجارت الكترونيكي چشم پوشيد و استفاده از آن را براي سود بردن از گردونه تجارت جهاني الزامي مي دانند و معتقدند استفاده از اين فناوري جديد نيازمند ايجاد بسترهاي فكري و فرهنگي براي پذيرش آن از طرف جامعه، رفع موانع حقوقي و قانوني و تامين پيش نيازهاي سخت افزاري و نرم افزاري است.
شبکه ارتباطات دیجیتال (شبکههای کامپیوتری)
شبکههای کامپیوتری، مطرحترین شبکه در ارتباطات کنونی هستند چرا که جامعه فردگرا و اطلاعاتی شده فراصنعتی کنونی که با گذر از اتکای صرف به ارتباطات میانفردی بیشترین اتکا را به شبکههای رایانهای و در راس همه اینترنت دارد، هویت خود را به شبکهای بزرگ از دادههای رقومی تبدیل نموده است و اکنون، اساسیترین زیرساخت فنی جامعه اطلاعاتی، شبکه ارتباطی دیجیتال است.هر شبکه کامپیوتری متشکل از تعدادی کابل، کارتهای شبکه، هابها و سایر وسایل سختافزاری است.» یک شبکه، اتصالی بین منابع محاسباتی مختلف برقرار میکند و راهی برای به اشتراک گذاشتن سختافزار و فایلها میباشد و روشی برای ارتباط است که نیازی به کاغذ ندارد.
در اینجا انواع شبکه های کامپیوتری قابل ارائه از شرکت پترودید به همراه تعاریفی متخصر بیان میگردد:
1- شبکههای کامپیوتری ساده و شبکههای متکی به سرور؛ این تقسیم برای انواع شبکه برحسب تکنولوژی انتقال اطلاعات است.
شبکههای ساده کامپیوتری که در آنها هیچکدام از کامپیوترها نقش خاصی نداشته باشند را شبکه نقطه به نقطه (Peer-to-Peer) مینامند. اما نوع دیگری از شبکهها وجود دارند که آنها را شبکههای سرویسگیرنده/ سرویسدهنده (Client /Server) مینامیم.
این نوع شبکهها به کامپیوترهای پرقدرت متکیاند که آنها را کامپیوتر سرویسدهنده یا فقط سرویسدهنده مینامیم. این کامپیوترهای پرقدرت انواع خدمات و سرویسها را در اختیار کامپیوترهای سرویسگیرنده قرار میدهند. [ارتباطات اینترنت از طریق این نوع شبکه است]. در یک شبکه مبتنیبر سرویسگیرنده/ سرویسدهنده ممکن است یک سرویسدهنده فقط فایلهای بانکهای اطلاعاتی را در اختیار کامپیوترهای سرویسگیرنده قرار دهد. سرویسدهنده دیگر ممکن است درخواست صفحات وب را پاسخگو باشد و سرویسدهنده دیگر ممکن است عملیات پیامهای الکترونیکی (E-mail) را مدیریت نماید
2-شبکههای تکباند و شبکههای پهنباند؛ در تقسیم دیگر برای انواع انتقال، شبکه را به شبکههای پهنباند (Broad Band) و تکباند (Base Band) تقسیم کردهاند:
در شبکههای "Lan" برای ارسال اطلاعات تنها یک مسیر وجود دارد به این معنی که در یک لحظه مشخص تنها یک سیگنال میتواند در کابل عبور و گرهها باید برای ارسال، به نوبت اقدام کنند به این نوع شبکهها شبکههای تکباند میگویند. در این حالت هر گره منتظر میماند تا نوبتش فرا رسد؛ در این وقت بستههایی از اطلاعات را که از قبل آماده کرده، ارسال میکند. با گذشتن بستهها از کابل و رسیدن به مقصد، سیستم دریافتکننده آنها را به ترتیبی که بسته، قبل از ارسال وجود داشته درمیآورد و به هم متصل میکند.
در شبکههای پهنباند در یک لحظه چندین سیگنال یا اطلاعات مختلف میتوانند از کابل عبور کنند و به مقاصد خاص خود برسند. تلویزیونهای کابلی نمونهای از این شبکهها هستند که از طریق کابل، همزمان چندین کانال متفاوت را برای بیننده ارسال میکنند و سرویسدهندگان اینترنت هم میتوانند همزمان از طریق همین کابل و با استفاده از یک مودم کابلی خدمات اینترنت را به مشتریان خود ارائه دهند.در برخی شبکههای "Wan" به دلیل نیاز به پهنای باند بالا از تکنولوژی پهنباند استفاده میشود.
3-انواع شبکههای کامپیوتری برحسب اندازه شبکه؛ روش دیگر تقسیمبندی شبکهها بر اساس اندازه شبکه است. در این تقسیمبندی شبکهها به شبکههای محلی، شهری، و گسترده تقسیم میشوند.
الف) شبکه محلی، داخلی (Local Area Network: LAN
ب) شبکه کلانشهری (Metropolitan Area Network: MAN
ج) شبکه گسترده (Work Area Network: WAN)؛